Chủ động phương án thoát nước cao điểm mùa mưa

Chống ngập trong bối cảnh mùa mưa cực đoan

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia, mùa mưa bão năm 2025 được dự báo sẽ diễn biến phức tạp với nhiều cơn mưa có cường độ lớn, tập trung vào tháng 7 và 8. Các trận mưa lớn bất thường, cùng với hệ thống cống rãnh nhiều nơi đã quá tải hoặc bị rác thải bít tắc, đặt Hà Nội trước nguy cơ ngập lụt nghiêm trọng. Ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia nhận định: "Các cơn mưa cực đoan xuất hiện ngày càng nhiều, đồng thời không còn tuân theo quy luật mùa rõ ràng như trước. Việc đô thị hóa nhanh chóng làm gia tăng dòng chảy bề mặt, giảm khả năng thẩm thấu, từ đó gây ngập nhanh hơn và nguy hiểm hơn".

Trên thực tế, Hà Nội vẫn tồn tại nhiều điểm ngập cục bộ sau mỗi trận mưa lớn, đặc biệt tại các tuyến phố như Minh Khai, Thụy Khuê, Đồng Tâm, Thanh Xuân, Hoàng Mai... Nguyên nhân không chỉ đến từ hệ thống cống xuống cấp mà còn bởi rác thải sinh hoạt và phế thải xây dựng bị đổ ngổn ngang, bít lối dẫn nước.

Dù Hà Nội đang nỗ lực triển khai hàng loạt giải pháp cấp bách, song bài toán chống ngập vẫn còn nhiều thách thức về lâu dài. Một trong những vấn đề lớn là hệ thống thoát nước hiện tại mới chỉ đáp ứng được lượng mưa khoảng 50mm/2 giờ, trong khi mưa cực đoan tại Hà Nội có thể đạt 100mm chỉ trong một giờ. Quy hoạch chung về thoát nước đã được điều chỉnh từ 2013 nhưng đến nay, việc đầu tư đồng bộ giữa nội và ngoại thành vẫn chậm trễ. Một số trạm bơm, hồ điều hòa tại các quận mới như Hà Đông, Thanh Trì, Đông Anh chưa được vận hành đúng công suất. Bên cạnh đó, việc phối hợp liên vùng giữa Hà Nội với các tỉnh thượng nguồn như Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc về điều tiết nước mưa, kiểm soát xả lũ còn chưa có cơ chế vận hành cụ thể. Nhiều dự án chống ngập bị chồng chéo với các quy hoạch hạ tầng khác như giao thông, thoát nước thải, công viên, khu dân cư khiến tiến độ bị đình trệ hoặc không phát huy hiệu quả.

Đại diện Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội cho biết, hệ thống thoát nước bị quá tải là nguyên nhân chính khiến cho tình trạng ngập úng vẫn thường xuất hiện mỗi khi có mưa lớn, đặc biệt là tại lưu vực sông Nhuệ. Cụ thể, hiện nay lưu vực sông Tô Lịch có thể chịu được trận mưa trên 300mm/2 ngày nhưng khu vực phía Tây Hà Nội hệ thống thoát nước đô thị tại lưu vực này chỉ có thể chịu được mưa 50mm/ngày.

Bên cạnh đó, việc khu vực phía Tây rơi vào tình trạng ngập úng kéo dài cũng xuất phát từ việc chậm triển khai xây dựng hệ thống thoát nước theo quy hoạch. “Khu vực phía Tây Nam có 3 dự án tiêu thoát nước thì hiện mới có dự án Trạm bơm tiêu Yên Nghĩa đang triển khai. Nước vẫn chủ yếu tự tiêu, tự chảy, phụ thuộc nhiều vào mực nước sông Nhuệ. Khi mực nước sông Nhuệ dâng cao, cos mặt nước cao hơn cos mặt đường tại nhiều vị trí trên Đại lộ Thăng Long và các hầm chui dân sinh, khiến nước không kịp tiêu thoát, thậm chí chảy ngược trở lại, gây ra tình trạng úng ngập cho khu vực” – đại diện Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội cho hay.

Ứng dụng công nghệ hiện đại vào công tác tiêu thoát nước

Để ứng phó với mùa mưa bão 2025, Hà Nội đã chủ động triển khai nhiều biện pháp đồng bộ. Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội đã thực hiện nạo vét đồng bộ các lưu vực thoát nước chính và các tuyến nhánh với khối lượng lớn, bao gồm hơn 15.685m3 bùn cống ngầm thủ công, gần 753.000 mét dài cống cơ giới, hơn 201.000m3 bùn mương sông hồ, cùng quản lý duy trì 143.179ha hồ điều hòa trên địa bàn. Việc nạo vét được ưu tiên bằng thiết bị cơ giới, tập trung các điểm úng ngập trọng điểm nhằm bảo đảm độ dốc thủy lực và mực nước khống chế theo quy định.

Một trong những công việc có ý nghĩa quan trọng cả trên khía cạnh cảnh quan môi trường cũng như tiêu thoát nước cho TP chính là công tác nạo vét sông Tô Lịch. Hàng trăm cán bộ, công nhân viên cũng nhiều thiết bị, máy móc hiện đại đã được huy động, làm việc trong nhiều tháng liền. Hàng nghìn tấn bùn đất, rác thải tồn đọng dưới lòng sông Tô Lịch đã dược đào lên, dọn đi. Tất cả đều nhằm mục tiêu bảo đảm các tuyến cống, mương không bị tắc nghẽn. Việc nạo vét kịp thời sẽ giúp nước mưa thoát nhanh, giảm thiểu nguy cơ ngập úng cho người dân.

Đặc biệt, Hà Nội đã ứng dụng công nghệ hiện đại vào công tác quản lý và vận hành hệ thống thoát nước. Hệ thống “mắt thần” cảm biến được lắp đặt tại nhiều vị trí trọng điểm truyền dữ liệu về trung tâm điều hành để lập bản đồ ngập úng theo thời gian thực, giúp người dân và chính quyền chủ động trong việc ứng phó và lựa chọn phương án di chuyển. Camera kiểm tra lòng cống cũng được sử dụng để phát hiện sớm các điểm tắc nghẽn, kịp thời xử lý nhằm tránh gây ngập úng diện rộng.

Ngoài ra, công tác duy tu cây xanh cũng được chú trọng. Trong 6 tháng đầu năm 2025, các đơn vị đã cắt tỉa hơn 18.000 cây xanh nhằm bảo đảm an toàn giao thông và tránh cây đổ, cành gãy trong mùa mưa bão. Công tác ứng trực 24/24h với lực lượng dự phòng, thiết bị cơ giới cũng được chuẩn bị kỹ lưỡng để xử lý kịp thời các sự cố thoát nước và ách tắc giao thông. Cùng với đó, đường dây nóng 024 39 746 225 và 024 39 762 245 cũng đã được thông báo đến từng hộ dân trong khu vực có nguy cơ cao để hỗ trợ người dân ứng phó với các điểm úng ngập.

Về quy hoạch dài hạn, Hà Nội đang triển khai các dự án xây dựng hệ thống thoát nước đồng bộ, tách riêng nước mưa và nước thải, mở rộng hồ điều hòa, xây dựng trạm bơm công suất lớn tại các điểm trũng như Yên Sở, Tây Hồ Tây, Mỹ Đình nhằm giảm thiểu ngập úng trong tương lai. Việc áp dụng vật liệu thấm nước, lát gạch thông minh và khai thác các tuyến mương, công trình nông nghiệp phục vụ thoát nước đô thị cũng được xem là giải pháp bền vững để giảm tải cho hệ thống thoát nước hiện hữu.

Các chuyên gia nhận định rằng, để giải quyết triệt để vấn đề ngập úng, Hà Nội cần tiếp tục đầu tư đồng bộ hạ tầng thoát nước, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng trong việc giữ gìn môi trường, không lấn chiếm kênh rạch, tránh gây tắc nghẽn dòng chảy. Thực tế, tình trạng xả rác bừa bãi làm tắc cống vẫn là một trong những nguyên nhân chính khiến hệ thống thoát nước quá tải. Bên cạnh đó, việc phối hợp liên vùng giữa Hà Nội với các tỉnh thượng nguồn như Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc về điều tiết nước mưa, kiểm soát xả lũ còn chưa có cơ chế vận hành cụ thể. Nhiều dự án chống ngập bị chồng chéo với các quy hoạch hạ tầng khác như giao thông, thoát nước thải, công viên, khu dân cư khiến tiến độ bị đình trệ hoặc không phát huy hiệu quả.